Hoe overleef je de lockdown? Tips uit de oudheid

Antieke filosofen hebben volop goede raad in de aanbieding. Lessen voor het leven. Die komen goed van pas in tijden van lockdown, als velen van ons onlustgevoelens hebben en op zoek zijn naar wat het leven nu echt de moeite waard maakt. Hoe overleef je de lockdown? Tips uit de oudheid

De oudheid is overal. Ook op ons straatmeubilair. ‘Pluk een lach’ is een vrolijke variant op ‘Pluk de dag’ (Carpe diem)

Ik begin mijn Rondje van de Filosofen bij de stoïcijnen, zoals Seneca en ook keizer Marcus Aurelius. Dit is hun raad: concentreer je in je leven op de dingen die je in je macht hebt. Die je kunt beheersen. Verspil geen nodeloze energie aan zaken waar je toch niets aan kunt doen. Een pandemie, dat hebben wij als individu niet in de hand, ze overvalt ons. Maar wat we wel in de hand hebben, is hoe we ertegenaan kijken. Zeuren of zelfs panikeren over de pandemie, dat doen we zelf. Moeten we dan fatalistisch zijn en alles zomaar ondergaan? Nee, maar er zullen altijd dingen zijn die mensen overstijgen. Blijf dat beseffen. Da’s les één.

De stoïcijnen reiken nog een tweede inzicht aan: je bestaat niet zonder de anderen, zonder de gemeenschap. Je stelt als mens niets voor zonder de anderen en hun hulp. Dat betekent omgekeerd: je inspannen voor de gemeenschap, dat is jezelf als individu waarmaken. Ten volle mens zijn. Les twee: door er voor anderen te zijn ben je iemand. Ook dat kan in crisistijden een troostende gedachte zijn.

Over naar Epicurus, misschien wel de foutst begrepen filosoof ooit. Epicurus was geen hedonist die alleen maar naar zinnelijk genot streefde. Dit is zijn goede raad en mijn les nummer drie: de onlustgevoelens die we nu met z’n allen hebben, kunnen we counteren met emoties die genot opwekken, zoals aangename herinneringen, nostalgie, klein geluk. Je zag en hoorde het tijdens de eerste lockdown: oude radio- en tv-programma’s werden weer uitgezonden, mensen getuigden volop van hun ‘klein geluk’ dicht bij huis.

Carpe diem, ook die beroemde oneliner van de Romeinse dichter Horatius komt eigenlijk van de Griek Epicurus, maar het betekent niet wat velen ervan maken. Pluk de dag, dat wil voor Epicurus zeggen (les vier): ga voortdurend na naar waar je je goed bij voelt en streef er vervolgens ook naar om dat waar te maken. Carpe diem is een soort van dagelijkse oefening in fysiek en mentaal welzijn, geen aansporing om te gaan slempen. Het betekent óók dat we maar beter niet bang zijn voor de dood. Want doodsangst, dat staat carpe diem  voortdurend in de weg. Welzijn en doodsangst, dat matcht niet.

En ook dit hebben we in 2020 aan den lijve ervaren: we zijn met z’n allen burgers van één planeet. Een Chinese vleermuis metamorfoseert tot een monstertje dat de wereld in zijn greep houdt. We zitten allemaal in dezelfde wereldboot. Dat is een gedachte van Diogenes, de dakloze Griekse straatfilosoof die naar verluidt in een ton leefde. Les vijf: we moeten ons erin bekwamen wereldburger te zijn. Iedere mens is een intimus, een virtueel knuffelcontact. In een onherbergzame wereld die zich verder niets van ons, mensen, aantrekt.

Je hebt een idee dat in deze reeks blogs past? Mail het naar Patrick De Rynck.

Reacties

  1. Mooie opfrissing van vak latijn , alhoewel we als jongere van de filosofie achter de teksten weinig mee hebben gekregen. Heel fijn om het verband met het heden te kunnen zien. Romeinen en Grieken hebben ons veel geleerd!

    • Dag Mieke! Dat stuk is inderdaad nog steeds soms een groot gemis binnen het curriculum. Veel hangt af van de leerkracht en zijn/haar focus binnen een bepaald tijdsbestek. Ik had geluk: een steengoede leerkracht die aan (filosofisch) denkwerk minstens zo veel tijd spendeerde als aan grammaticaal dramwerk en vanbuiten leren. Wij worden alvast enthousiast bij het lezen van jouw reactie!

  2. ik heb deze blog nu pas ontdekt en haal er veel uit! ik kende wel enkele spreuken, maar de plaatsing en de verrassende kijk doen me plezier! in negatieve momenten zijn ze een zegen!

  3. Beste Patrick,
    Hartelijk dank voor je mooie woorden en ook voor je bezieling. Het doorgeven daarvan is volgens mij één van de mooiste dingen die we aan onze leerlingen en aan elkaar kunnen doorgeven.

  4. Aangenaam verrast hoe deze uitspraken uit de Klassieke Oudheid ons vandaag nog levenswijsheid, stof tot nadenken, handvaten bieden en bijdragen tot relativering en een minder donkere kijk op deze donkere tijd.
    Dankjewel hiervoor!
    Mag ik toch doorgeven aan kinderen, kleinkinderen, vrienden..?

    • Beste Marie-Lou,

      Uiteraard mag u dit doorgeven. Hoe meer er gedeeld wordt, hoe beter! De gedachten zijn vrij.
      Vriendelijke groet,
      PDR

  5. Ik heb nu pas weet van deze blog. Schitterend, zoals al uw werk. Ik hoop dat ik mijn leerlingen niet enkel leerde vertalen, maar ook filosoferen. En dus leven…
    Hartelijke groet

    • Beste Myriam,
      Helemaal mee eens: laat vakken als Latijn en Grieks maar plekken zijn waar de nutteloosheid (in enge zin begrepen) en de zinvolheid worden gevierd!
      Vriendelijke groet,
      PDR

  6. Heel mooi! Het geeft je ene gevoel dat er meer is dan alleen corona nu, want dat is echt zo goed als het enige dat je nu nog hoort.

    • Beste Femke,
      Je hebt 100% gelijk: corona heeft zorgt voor een ongelooflijke tunnelvisie. Alsof er maar één belangrijk ding meer is. Terwijl corona ook kan doen nadenken over het/ons leven en over de wereld.
      Vriendelijke groet,
      PDR

    • Beste Yolande,
      Een goed boek over Carpe diem is dit: Roman Krznaric, ‘Carpe diem. De geschiedenis van een culturele kaping’, Ten Have, 2017.
      Vriendelijke groet,
      PDR

Laat een antwoord achter aan Patrick De Rynck Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *