In die moderne museumzaal zouden onze Oud-Griekse vrienden in elk geval vreemd opkijken en misschien zelfs niet snappen wat daar te zien is: beelden uit hun tijd en hun land?? No way. Of ze zouden denken dat ze zich in het atelier van de beeldhouwer bevinden. Of van de schilder. Die had in hun ogen dan wel nog véél werk aan al die witte of beige beelden die hij van kop tot teen moest beschilderen.

Hoe wij tot op vandaag naar Oud-Griekse beelden kijken, is een spectaculair voorbeeld van hoe we antieke fenomenen altijd bekijken door de bril van het heden, én hoe die hedendaagse blik van ons mee gericht wordt door hoe onze voorgangers naar antieke fenomenen hebben gekeken. Ons ideaalbeeld van het witte marmer wordt nog altijd mee bepaald door hoe mensen uit de renaissance en uit de romantiek naar antieke beelden hebben gekeken én hoe zij zich door het zogenaamde witte marmer hebben laten inspireren. Denk alleen al aan Michelangelo’s spierwitte David: antiek geïnspireerd, maar altijd wit geweest.

We kunnen de denkoefening van directeur Distelmans dus makkelijk vermenigvuldigen. Stel dat we onze Oud-Griekse vrienden meenamen naar een marathon en hen er daar trots op zouden wijzen dat die marathons van ons toch maar mooi door hen zijn geïnspireerd. Ze zouden ons onbegrijpend aankijken: ‘Marathon? Nooit van gehoord, behalve als naam van een plek waar zich een veldslag heeft afgespeeld. Zijn al die lopers misschien boodschappers die een bericht van plaats A naar plaats B moeten brengen?’ Of stel dat we hen meenamen naar ons parlement en hen zouden zeggen dat de Atheense democratie toch maar mooi aan de basis ligt van onze democratie. Onze oude Grieken zouden niet wéten wat ze zien, in dat democratische parlement van ons. Of stel dat we ze meenamen naar de opvoering van een Griekse tragedie in een van onze schouwburgen. Ik vermoed dat dit een van hun reacties zou zijn: ‘Medea wordt bij jullie dus gespeeld door een vrouw? Zijn jullie gek?’ Oud-Griekse tragedies werden in de oudheid alleen door mannelijke acteurs gespeeld. Om maar iets te zeggen.

Reconstructie van de reliëfversiering op de sarcofaag van Abdalonymos, Koning van Sidon. Origineel dateert van ca. 320 v.Chr. De reconstructie is de zien op ‘De oudheid in kleur’. © Liebieghaus Skulpturensammlung, Frankfurt am Main

Ik begrijp heel goed dat al die kleurrijke reconstructies in De oudheid in kleur ferm wat commotie veroorzaken bij veel mensen, in de zin van: ‘Ik wist niet dat het bij de oude Grieken en Romeinen zo was.’ En ook: ‘Ik wist niet dat onze blik zo beïnvloed wordt door de blik van de mensen die leefden in de eeuwen voor ons.’ Het is goed en nodig dat onder meer musea voor die commotie zorgen: de historische waarheid en feiten hebben hun rechten en moeten die ook kunnen opeisen. Maar het boeiende van geschiedenis is ook hoe er met die historische waarheden en feiten wordt omgesprongen. De oudheid in kleur doet de twee.

Omdat het bij de beelden gaat om objecten die we ook met een esthetisch oordeel benaderen, ligt het allemaal nogal gevoelig: wat we tot nu ‘mooi’ vonden – het witte marmer van beelden – blijkt niet ‘correct’ te zijn. En wat ‘correct’ is, vinden we misschien niet langer ‘mooi’. Maar dat fenomenen en begrippen uit de oudheid vandaag de dag heel anders worden ingevuld dan in die oudheid zelf – denk aan de marathon, de democratie, de Griekse tragedie – dat is een heel herkenbaar fenomeen.

Misschien verplaatsen we onze Oud-Griekse vrienden dus maar beter niet naar onze tijd. Zo besparen we hen een heftige cultuurshock.

Je hebt een idee dat in deze reeks blogs past? Mail het naar Patrick De Rynck.

Meer over de oudheid in jouw leven? Check www.hic-nunc.be